བྱ་ཁྱེའུ། (Penguin)
བྱ་ཁྱེའུ་ནི་ལྷོ་སྣེ་གླིང་ཆེན་(Antarctica) ནང་གི་སྲོག་ཆགས་ཤིག་རེད། སྲོག་ཆགས་དེར་“གངས་ངུར་”ཞེས་པའི་བོད་མིང་ཞིག་ཀྱང་ཡོད། ལྷོ་སྣེ་གླིང་ཆེན་དེ་དག་སའི་གོ་ལའི་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པ་དང་། དབུས་དེར་འཛམ་གླིང་གི་ལྷོ་སྣེ་ཆགས་ཡོད། དེའི་རྒྱ་ཁྱོན་ནི་ཨ་མེ་རི་ཀའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྡབ་གཅིག་དང་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ཡོད་པ་རེད། ལྷོ་སྣེ་གླིང་ཆེན་གྱི་ཉེ་འཁོར་དུ་བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་རིགས་མི་འདྲ་བ་ ༡༧ ཙམ་ཞིག་འཚོ་གནས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། བྱ་ཁྱེའུ་ཆུང་ཤོས་དེའི་ལུས་པོའི་རིང་ཚད་ལ་སན་ཌི་མི་ཌར་(centimeter)༤༦ཙམ་དང་། ལུས་པོ་ཆེ་ཤོས་དེའི་རིང་ཚད་ལ་མི་ཌར་(meter) ༡.༢༧ ཙམ་ཡོད་པས། བྱིས་པ་ལོ་ན་བདུན་ལ་སོན་པ་ཞིག་གི་གཟུགས་པོའི་རིང་ཚད་དང་མཚུངས་ཡོད། ཡིན་ན་ཡང་། སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༠ ལོར་ལྷོ་ཨ་མེ་རི་ཀའི་ནང་གི་ཡུལ་གྲུ་པེ་རུ་(Peru) ནང་ནས་བྱ་ཁྱེའུ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་གི་འགྱུར་རྡོ་(fossil) རྙེད་ཡོད། བྱ་ཁྱེའུ་དེའི་ལུས་པོའི་རིང་ཚད་ལ་མི་ཌར་(meter) ༡.༥ ཙམ་ཡོད་པས། མི་དར་མ་ཞིག་གི་གཟུགས་པོའི་རིང་ཚད་ལྟར་ཡོད་པ་དང་། སའི་གོ་ལ་དེའི་སྟེང་ནས་རྩ་སྟོངས་སུ་ཕྱིན་ཏེ་ད་བར་ལོ་ངོ་བྱི་བ་༣ དང་ས་ཡ་ ༦ ཙམ་འགྲོ་གི་ཡོད་པ་རེད།
སྣང་གསལ་བསྟན་འཛིན་ནོར་བུ།
བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་རིགས་མི་འདྲ་བ་ ༡༧ ནི་གཤམ་གསལ་ལྟར།
| ཨང No. |
རིགས་ཀྱི་མིང་། Name |
ཚན་རིག་གི་མིང་། Scientific name |
ལུས་པོའི་རིང་ཚད། Height |
| ༡ |
བྱ་ཁྱེའུ་མཐིང་སྒྲོ། fairy penguin |
Eudyptula minot | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༤༦ (cm) |
| ༢ |
གླིང་ཕྲན་གཱ་ལཱ་སྤ་གོ་སེའི་བྱ་ཁྱེའུ། Galápagos penguin |
Spheniscus mendiculus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༥༠ (cm) |
| ༣ | བྱ་ཁྱེའུ་མགོ་སྒྲོ་ཟེ་ཅན།
rockhopper penguin |
Eudyptes chrysocome | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༥༨ (cm) |
| ༤ | གླིང་ཕྲན་ཕེའུ་ཌ་ལན་ཌའི་བྱ་ཁྱེའུ།
Fiordland penguin |
Eudyptes pachyrhynchus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༦༡ (cm) |
| ༥ | བྱ་ཁྱེའུ་མཆུ་ཏོ་མཐུག་པོ།
Snares penguin |
Eudyptes robustus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༦༦ (cm) |
| ༦ | ཨ་ཧྥེ་རི་ཀའི་བྱ་ཁྱེའུ།
African penguin |
Spheniscus demersus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༦༨ (cm) |
| ༧ | བྱ་ཁྱེའུ་མགོ་སྒྲོ་རྭ་ཅན
erectcrested penguin |
Eudyptes sclateri | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༡ (cm) |
| ༨ | བྱ་ཁྱེའུ་ལྕགས་ཞྭ་ཅན།
chinstrap penguin |
Pygoscelis antarcticus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༡ (cm) |
| ༩ | བྱ་ཁྱེའུ་བྲང་སྒྲོ་ཐིག་ཅན།
Humboldt penguin |
Spheniscus humboldti | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༣ (cm) |
| ༡༠ | མཱ་ཇན་ལན་གྱི་བྱ་ཁྱེའུ།
Magellanic penguin |
Spheniscus magellanicus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༣ (cm) |
| ༡༡ | བྱ་ཁྱེའུ་མིག་རྩ་དཀར་པོ།
Adélie penguin |
Pygoscelis adeliae | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༦ (cm) |
| ༡༢ | བྱ་ཁྱེའུ་གདོང་དཀར།
royal penguin |
Eudyptes schlegeli | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༦ (cm) |
| ༡༣ | བྱ་ཁྱེའུ་དབུ་རྒྱན།
macaroni penguin |
Eudyptes chrysolophus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༦ (cm) |
| ༡༤ | བྱ་ཁྱེའུ་མགོ་མིག་སེར་པོ།
Yellow-eyed penguin |
Megadyptes antipodes | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༧༩ (cm) |
| ༡༥ | བྱ་ཁྱེའུ་མཆུ་སེར་མིག་དཀར།
gentoo penguin |
Pygoscelis papua | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༨༦ (cm) |
| ༡༦ | བྱ་ཁྱེའུ་སྒལ་པ་དངུལ་མདོག
king penguin |
Aptenodytes patagonicus | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༩༦ (cm) |
| ༡༧ | བྱ་ཁྱེའུ་སྟོབས་ཆེན།
emperor penguin |
Aptenodytes forsteri | སན་ཌར་མི་ཌར་ ༡༢༧(cm) |
བྱ་ཁྱེའུ་ནི་གནམ་ལ་འཕུར་མི་ཐུབ་པའི་འདབ་ཆགས་ཤིག་རེད། ཡིན་ན་ཡང་། ཁོ་པས་རྒྱ་མཚོའི་ནང་དུ་ལུས་པོའི་སྟེང་གི་གཤོག་པ་ཐུང་ཐུང་དེ་གཉིས་རྡེབ་དུས། གྲུ་གཟིངས་ཀྱི་ཤན་སྐྱ་ལྟ་བུའི་ནུས་པ་ཐོན་ནས་འཕུར་བ་ལྟར་ཆུ་རྐྱལ་མགྱོགས་པོ་རྒྱག་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་ལུས་པོའི་སྒང་གི་སྤུ་སྒྲོ་རྣམས་སྣུམ་ཐིང་ཐིང་ཞིག་ཡོད་པས། ཆུ་འགོག་པའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ཡོད། དེར་བརྟེན། སྤུ་སྒྲོ་དེ་ཚོས་རྟག་ཏུ་ལུས་པོ་དེ་སྐམ་པོར་ཉར་ཞིང་། ལུས་པོའི་དྲོད་ཚད་མ་ཤོར་བ་བྱེད། ལུས་པོའི་མདུན་ངོས་ཀྱི་སྤུ་སྒྲོའི་ཁ་མདོག་དེ་དཀར་པོ་ཡིན་པ་དང་། རྒྱབ་ངོས་ཀྱི་སྤུ་སྒྲོའི་ཁ་མདོག་དེ་ནག་པོ་རེད།
བྱ་ཁྱེའུ་ལ་མཇུག་མ་ཡོད་པ་དང་། ཁོ་པའི་རྐང་པའི་སྡེར་མོ་རྣམས་མཁྲེགས་པོ་དང་རྣོ་པོ་ཡོད་ཙང་། རྒྱུན་དུ་གངས་འཁྱགས་ཀྱི་སྒང་ལ་འཛེག་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སྡེར་མོ་རྣོ་པོ་དེས་འབུད་ཀྱག་བརྒྱབ་ནས་གྲོད་ཁོག་གིས་གངས་དང་། འཁྱགས་པའི་ཐོག་ཏུ་བཤུད་འགྲོ་(sliding) བྱེད་རྒྱུར་མཁས། བྱ་ཁྱེའུ་ཡིས་གོམ་པ་རྒྱག་དུས། བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་ངམ། ཁྱེའུ་ཞིག་དང་འདྲ་བར་ཁོ་པའི་ལུས་པོ་དེ་གཞོགས་གཉིས་ལ་ཡོམ་ཙམ་ཡོམ་ཙམ་བྱས་ནས་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།
བྱ་ཁྱེའུ་ཕལ་མོ་ཆེ་གྲང་ངར་ཆེ་བའི་ལྷོ་སྣེའི་ཁོར་ཡུག་གི་ཁྲོད་དུ་འཚོ་གནས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་། བྱེ་བྲག་གི་རིགས་ཁ་ཤས་ཤིག་ལྷོ་སྣེ་གླིང་ཆེན་གྱི་ཉེ་འཁོར་དུ་ཁྱབ་པའི་དྲོད་འཇམ་ཅན་གྱི་གླིང་ཕྲན་དེ་ཚོའི་ཐོག་ཏུ་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་ཡོད། ཁོ་པ་ཚོའི་ཟས་རིགས་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱ་མཚོའི་ནང་གི་མཚོ་འབུ་(shrimp)དང་། ཉ། མཚོ་འབུ་ཕྲ་ཆུང་(krill)རྣམས་བཟུང་ནས་ཟ་བ་རེད།
བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་ཁྱིམ་ཚང་སྐྱོང་ཚུལ་དེ་དག་བྱེ་བྲག་གི་རིགས་སོ་སོའི་དབར་ལ་ཁྱད་པར་ཕྲན་བུ་ཞིག་ཡོད་པ་སྟེ། བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་བྱ་ཚང་ཁ་ཤས་ཀྱི་ནང་དུ་སྒོ་ང་གཉིས་སམ། ཡང་ན། སྒོ་ང་གཉིས་ལས་མང་བ་ཞིག་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་རུང་། མཐའ་མ་དེར། སྒོ་ང་རུམ་ཐུབ་པ་ནི་གྲངས་གཅིག་མ་གཏོགས་ལྷག་གི་མེད། ཡིན་ན་ཡང་། བྱ་ཁྱེའུ་སྟོབས་ཆེན་(emperor penguin) ལྟ་བུའི་བྱ་ཚང་ལ་སྒོ་ང་གཅིག་མ་གཏོགས་མེད། བྱ་ཁྱེའུ་ཨ་མས་སྒོ་ང་བཏང་ནས་ལམ་སེང་རྒྱ་མཚོའི་ནང་དུ་ཁ་ལག་འཚོལ་བར་འགྲོ་བ་དང་། བྱ་ཁྱེའུ་ཨ་ཕ་དེས་སྒོ་ང་དེ་དག་རང་ཉིད་ཀྱི་རྐང་པའི་སྒང་ལ་ཁྱེར་ནས་གྲོད་ཁོག་གི་འོག་ཏུ་ཟླ་བ་གཉིས་ཙམ་ཞིག་བཅུག་ཏེ་ཉར་གྱི་ཡོད། དེ་ནས་སྒོ་ང་དེ་བྱ་ཁྱེའུ་ཨ་ཕའི་གྲོད་ཁོག་གི་འོག་ཏུ་རུམ་པ་དང་། བྱ་ཕྲུག་དེ་རིམ་བཞིན་འཚར་ལོངས་བྱས། ཟླ་བ་གསུམ་ཙམ་ཞིག་ཕྱིན་པའི་རྗེས་ལ་བྱ་ཁྱེའུ་ཨ་མས་གཞི་ནས་བྱ་ཚང་ལ་ཕྱིར་ལོག་བྱས་ཏེ་བྱ་ཕྲུག་དེར་ཁ་ལག་སྐྱེལ་བར་ཡོང་། དུས་ཡུན་དེའི་རིང་དུ་བྱ་ཁྱེའུ་ཨ་ཕ་ལ་ཁ་ལག་ཁྱོན་ནས་མེད་པར་ལྟོགས་པར་ལུས། བྱ་ཕྲུག་དེ་ཟླ་བ་ལྔ་ཙམ་ཞིག་ལ་སླེབས་པའི་སྐབས་སུ། རང་རྐྱ་འཕེར་ཏེ་ཕ་མ་ལ་བསྟེན་མི་དགོས་པར་ཁ་ལག་རང་ཉིད་ནས་འཚོལ་ཐུབ་པ་དང་། ལོ་ལྔ་ཙམ་ཟིན་དུས་བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་ཁྱིམ་ཚང་གསར་པ་ཞིག་ལོགས་སུ་བཙུགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
ཉེན་ཚབས་ཀྱི་གནས་སྟངས།
བྱ་ཁྱེའུ་རིགས་ཀྱང་སའི་གོ་ལ་དེའི་སྟེང་གི་སྲོག་ཆགས་གཞན་རྣམས་དང་འདྲ་བར་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ཆ་ཤས་གལ་ཆེན་གྲས་ཤིག་ཀྱང་རེད། རྒྱུན་དུ་རྒྱ་མཚོའི་ནང་གི་སྲོག་ཆགས་ནཱ་ཀྲ་བཤན་པ་(Killer whales) དང་། མཚོ་སཱིལ་གཟིག་རིས་(Leopard seals) ཀྱིས་བྱ་ཁྱེའུ་ཟས་སུ་འཛིན་ནས་ཟ་བ་དང་། རྒྱ་མཚོའི་སྟེང་དུ་འཕུར་བའི་འདབ་ཆགས་མཚོའི་སྐྱར་མོ་(Gulls) དང་མཚོ་སྐྱར་བཤན་པ་(Skuas) ལ་སོགས་པས་བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་བྱ་ཚང་གི་ནང་ནས་སྒོ་ང་བརྐུས་ཏེ་ཟ་བ་མ་ཟད། བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་བྱ་ཕྲུག་ཆུང་ཆུང་དེ་བསད་ནས་ཟ་བཞིན་ཡོད་པས། སྲོག་ཆགས་དེ་རྣམས་ནི་བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་དགྲ་ཟླ་ཆགས་ཡོད། འོན་ཀྱང་། བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་ཚེ་སྲོག་ལ་གནོད་འཚེ་ཚབས་ཆེན་བཟོ་མཁན་དེ་ནི་ང་ཚོ་མིའི་རིགས་ཡིན། མི་རྣམས་ཀྱིས་བྱ་ཁྱེའུ་འཚོ་གནས་བྱེད་སའི་རྒྱ་མཚོའི་ནང་ནས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་ཉའི་རིགས་འཛིན་པ་དེས་ཁོ་པའི་ཟས་རིགས་དཀོན་པོ་ཆགས་པ་དང་། ཡུལ་བསྐོར་སྤྲོ་འཆམ་པ་དེ་ཚོས་བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་བྱ་ཚང་སྐྲུན་སའི་ས་ཆ་རྣམས་བཙན་བཟུང་བྱེད་པ། རྒྱ་མཚོའི་ནང་དུ་མིའི་རིགས་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ཀྱི་གད་སྙིགས་རྣམས་གང་བྱུང་གིས་དབྱུགས་པ། ལྷག་དོན་རྡོ་སྣུམ་དབོར་སྐྱེལ་གྲུ་གཟིངས་ཀྱི་བདག་གཉེར་བ་དང་ལས་མི་དེ་ཚོས་སྣང་ཆུང་དང་། གཟབ་ནན་མེད་པའི་ལྟ་སྤྱོད་འོག་རྡོ་སྣུམ་འཕོན་ཆེ་ཞིག་རྒྱ་མཚོའི་ནང་དུ་འཛག་པ་དང་ཤོར་བའི་དབང་གིས་བྱ་ཁྱེའུ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་ཤི་བ་དང་། ཁྲི་ཕྲག་མང་པོར་གནོད་སྐྱོན་འཕོག་ནས་བྱ་ཁྱེའུ་ཡི་རིགས་བྱེ་བྲག་འགའ་ཞིག་རྩ་སྟོངས་སུ་འགྲོ་ལ་ཉེ་བའི་གནས་སྟངས་ཤིན་ཐོན་བཞིན་ཡོད་པ་རེད།
ལོ་ཆུང་བྱིས་པ་ཚོར་གོང་གི་སྲོག་ཆགས་དེའི་སྐོར་ལ་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས་ཤིག་གནང་འདོད་ཡོད་ཚེ། ཁྲ་ལི་བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་དང་རྩོམ་རིག་གོང་འཕེལ་ཚོགས་པའི་དྲ་ཚིགས་འདིའི་ཐོག་ཏུ་གཟིགས་རོགས་གནང་།
